Sve je počelo slučajno, kao što to često biva sa velikim problemima. Unutar teretnog kontejnera sa šifrom ARKU 837499-1, napunjenog rashladnim jedinicama marke Thermo King, rumunski carinski službenici su u aprilu 2020. pronašli robu koja je bila mnogo intrigantnija nego što bi to moglo ukazivati na tovarnom listu. Unutar aparata bilo je skriveno 2,1 miliona tableta Kaptagon sa sadržajem amfetamina od 11,5 odsto i uličnom vrednošću od 43,5 miliona evra. Ali odakle su lijekovi došli?
Tako Der Spiegel počinje veliku priču o Basharu el Assadu, Siriji i trgovini narkoticima koja će uzdrmati svijet i međunarodne odnose.
Papiri iz pošiljke, koja je bila na putu iz Sirije u Saudijsku Arabiju preko Rumunije, bili su povod da se započne velika istraga. Informacije koje su papiri sadržali dovele su do prisluškivanja telefona i praćenja sumnjivih razgovora. Činilo se da se polahko pojavila jasna grupa za praćenje, sa osobom po imenu „Abu Fuad“ kao vođom. Istražitelji su bili izuzetno zainteresirani za ono što su Abu Fuad i njegovi saučesnici imali da kažu, a naročito kada su počeli da shvataju šifre poput “mlijeko”, “automobili”, “stvari”… Sve su to bile šifre za narkotike.
Polahko je postalo jasno da je Abu Fuad, glavni logističar za dilere droge, izuzetno dobro umreženi Ijad C., star 55 godina. On je iz sirijskog grada Latakije, gdje je vodio uvozno-izvoznu kompaniju u luci prije nego što je Četvrta divizija, elitna vojna jedinica koja pripada režimu sirijskog diktatora Bashara el Asada, zatvorila njegov posao 2017. godine i potpuno ga preuzela. Od tada živi u inostranstvu: nekad u Turskoj, nekad u Libanu i, s vremena na vrijeme, u jugozapadnom njemačkom gradu Špajeru, gde je njegova porodica izbegla 2015. On je očigledno preuzeo kontrolu nad osetljivim teretom pošto su kontejneri isplovili iz Latakije.
“Asadov kartel”
Ako tužioci na sudu dokažu ono što su istražitelji iz njemačke pokrajine Sjeverne Rajne-Vestfalije otkrili nakon višegodišnjih napora, knjige istorije zločina u Njemačkoj dobiće značajno novo poglavlje, piše Der Spiegel. Ono što je u početku izgledalo kao samo još jedan slučaj koji uključuje nekakvu narko-bandu, od tada se razvilo u političku mrežu intriga – sa Assadovim klanom u centru.
Iskristalisala se sumnja da režim u Damasku ostvaruje značajan dio svojih prihoda kroz međunarodnu prodaju amfetamina Kaptagon, koji je posebno popularan u arapskim zemljama. Pored Ijada C., u Njemačkoj su optužena još dvojica Sirijaca i jedan Alžirac, a suđenje će im uskoro početi u Esenu u Njemačkoj. Očekuje se da će sudski postupak osvjetliti rastuću trgovinu drogom pod kontrolom sirijske vlasti.
Posljednjih godina, službenici sigurnosnih agencija su više puta uspjevali presresti ogromne pošiljke Captagona. Samo u jednom danu – 1. jula 2020. – u luci Salerno, u Italiji, zaplijenjeno je 84 miliona tableta ulične vrijednosti od oko milijardu eura. Prethodnog jula, grčki zvaničnici su zaplijenili 5,25 tona Kaptagona. U aprilu 2020. egipatski carinski službenici u Port Saidu pronašli su i Kaptagon i hašiš, upakovane u 19.000 kontejnera iz sirijske kompanije Milkman, koja je u to vrijeme bila u vlasništvu najbogatijeg rođaka Bashara el Asada Ramija Makloufa, koji će kasnije biti uhapšen. U novembru 2021. Egipćani su ponovo naišli na Kaptagon, ovog puta 11 miliona tableta. Krajem marta, na red je došla Malezija, sa 94,8 miliona Captagon tableta koje su se pojavile u Port Klangu. Bilo je dodatnih otkrića u Libanu, Hong Kongu i Nigeriji, zajedno sa brojnim zaplenama u lukama u Dubaiju i Saudijskoj Arabiji.
„Sirija se, čini se, transformirala u mediteransku narko-državu. Za ekonomski potištenu i još uvijek u velikoj meri uništenu državu pod vođstvom Asada, posao sa Captagonom postao je najvažniji izvoz“, kaže Joel Rayburn, bivši specijalni izaslanik SAD za Siriju. „Vjerujem da Assadov režim ne bi preživio gubitak prihoda Kaptagona“, kaže on. I nije da sirijski režim samo stoji po strani da bi dozvolio proizvodnju i izvoz droge“, kaže on. “Oni su kartel sami po sebi”.
Osnivanje imperije
Na osnovu istražnih izveštaja, svjedočenja i diskusija sa istražiteljima iz oblasti narkotika tokom nekoliko mjeseci, Der Spiegel i italijanski dnevnik La Repubblica su uspeli da skiciraju sliku režima koji ima (ograničenu) kontrolu nad sopstvenim kriminalnim mrežama. Asadovi rođaci, Hezbolah i lokalni mafijaški bosovi su uspostavili mini imperije koje se povremeno sukobljavaju.
Ali kada je u pitanju transport, stalno se pojavljuje ime Maher Asad – ime predsjednikovog mlađeg brata i komandant Četvrte divizije. Odjeljenje se, smatraju istražitelji, posljednjih godina transformiralo u svojevrsni mafijaški konglomerat sa vojnim krilom, koji osim što kontrolira luke, čuva pošiljke i fabrike. I “monetizira” čitav proces. Smatra se da je Maherov zamjenik, general Gasan Bilal, šef operacija i veza sa Hezbolahom.
Bashar el Asad je možda apsolutistički lider zemlje, ali lojalnost moćnih vojskovođa, poslovnih lidera, pa čak i njegovih rođaka, ima svoju cijenu. Ljudi koji stoje iza slučaja koji se vodi u Esenu takođe su radili sa porodicom Asad, ali u svoje ime, prema doušniku iz hrišćanskog grada Sajdnaja, iz kojeg dolazi nekoliko vođa grupe. “Nekada su bili banda koja se bavila sitnim kriminalom”, kaže on. Zovu se Al-Hout, ili “Banda kitova”, kaže on, dodajući da ne zna odakle dolazi to ime. Što je najvažnije, oni su kršćani.
„Kada je izbio rat, Assad je želIo zadržati Sajdnaju i kršćane na svojoj strani bez obzira na sve. Dakle, dao je članovima bande odriješene ruke da hvataju druge biznismene, poput onih koji su pobjegli iz prosperitetnog predgrađa Damaska.” Usluga za uslugu – čist račun, duga ljubav.
Captagon je samo ljubav učinio mnogo skupljom nego što je bila ikada prije.
Šta je Kaptagon i zašto baš Sirija?
Captagon je amfetamin koji je podjednako popularan među djecom iz Zaliva koja se dosađuju i koja se zabavljaju noćima kao i među terorističkim snagama i drugim milicijama na Bliskom istoku i u Africi koji žele da se osjećaju nepobjedivim. Dio tableta, koje se na ulici nazivaju “dva mjeseca” ili “lexus”, prodaje se u Saudijskoj Arabiji i drugim zemljama Zaliva za do 32 dolara po tableti. Prema procjeni tima istraživačkih psihofarmakologa, do 40 odsto mladih korisnika droga u Saudijskoj Arabiji sada uzima Captagon.
U Evropi, gdje su ogromne količine tableta zapljenjene u nekoliko različitih prilika, Kaptagon nije ni približno toliko popularan. Italijanski i njemački istražitelji droge kažu da su bili prilično iznenađeni nalazima u ranoj fazi, pitajući se kome su te tablete bile namjenjene.
Istrage su, međutim, otkrile da je zaobilazni put kojim se droga kreće kroz Evropu dio plana, čiji je cilj da se obmanu carinici u Saudijskoj Arabiji i Dubaiju. Kada uđu u Evropu, oni se ponovo pakuju i šalju nazad na jug u Zaliv.
„Saudijci odmah demontiraju kontejnere koji dolaze direktno iz Latakije, do posljednjeg šrafa“, kaže istražitelj italijanske policije Guardia di Finanza. “Ali kontejneri iz Evrope sa delovima mašina i rolnama papira? Oni to rijetko kada ispituju.”
Čak i ako je Evropa do sada bila samo stanica za transfere, istražitelji su zabrinuti zbog same veličine posla. „Pošiljke su previše unosne. Kontejner koji može donijeti stotine miliona eura – privlači kriminalce kao muhe. Moramo ga zaustaviti“, kaže njemački zvaničnik. “Sirijci proizvode drogu kao da sutra ne postoji.”
Captagon, nekad nazvan „kokain za sirotinju“, ima donekle zamršenu historiju. Razvila ga je 1961. njemačka farmaceutska kompanija Degussa na bazi derivata amfetamina fenetillina za liječenje poremećaja pažnje kao što je ADHD. Međutim, 1986. godine je zabranjen zbog svojih neželjenih efekata, uključujući anksioznost, halucinacije i depresiju.
Do tada su, međutim, proizvođači droge u Bugarskoj odavno otkrili opojne kvalitete droge i nastavili da ilegalno proizvode Captagon. Pošto je do fenetilina teško doći, stvarni hemijski sastav pilula se mjenjao tokom godina, ali ime je ostalo isto: Captagon.
Tokom devedesetih, bugarski hemičari su počeli blisko sarađivati sa Sirijom, gdje je legalna farmaceutska industrija u kombinaciji sa ilegalnim poslovima, koji su u početku uključivali hašiš iz okupiranog Libana, ponudila savršene uvjete za prošireno učešće u biznisu sa sintetičkim drogama.
Assadova produžena ruka osvete
Posljednjih godina su se pojavile prave fabrike, prije svega u okolini Latakije, Asadovog rodnog grada Kardahe i u alavitskom dijelu Homsa. Njima upravljaju razni Assadovi rođaci i drugi režimski pomoćnici.
Godine 2021, biznismen koji je od tada pobjegao iz Sirije rekao je za Der Spiegel da je posjetio jednu od fabrika u Latakiji. “Oni proizvode u industrijskim količinama”, rekao je on. “Celim imanjem patrolira naoružana straža.
Bivši sirijski istražitelj za drogu, komandant režimske milicije i čuvar iz fabrike potvrdili su njeno postojanje. Ali niko ne želi rizikovati da se izloži dugačkoj ruci Asadove osvete i svi žele ostati anonimni.
Nejasno je koje grupe u Siriji kontroliraju pojedinačne operacije šverca, ali postoje tragovi zasnovani kako na greškama koje su napravljene, tako i na profesionalnim pripremama koje su neke od pošiljki pokazale. Tokom dvogodišnje istrage Sjeverne Rajne-Vestfalije, postalo je jasno da Hezbolah očigledno nema nikakvu ulogu u pošiljkama koje dolaze iz Latakije. Umjesto toga, Asadovi rođaci su očigledno nastojali uspostaviti sopstvenu distributivnu mrežu – i napravili su nekoliko početničkih grešaka u inostranstvu, pošto nisu imali isto iskustvo kao Hezbolah.
Ipak, teret presretnut u Salernu iznenadio je zvaničnike zbog kvaliteta prikrivanja.
“Rolne papira su bile toliko ogromne da nikada ne bismo pronašli pilule unutra da smo ih samo rendgenski snimili”, kaže jedan italijanski zvaničnik. Rolne su, kaže, očigledno proizvedene u fabrici stvorenoj za tu namjenu, zaključak je dobije podrobnim ispitivanjem.
Pošiljka je takođe uključivala lažnu mašinu dugačku nekoliko metara i napravljenu pomoću ogromnih zupčanika. Mašina je verovatno sastavljena od dijelova pogonske osovine rashodovanog broda, svježe ofarbana i čak označena kao “trasmissioni meccaniche”, sa logoom italijanske kompanije za mašinsko inženjerstvo Fusetti. „Sve je napravljeno da izgleda kao da su kontejneri došli pravo iz Italije“, kaže zvaničnik. Iz Salerna je teret trebalo biti poslat dalje u Atinu, a zatim nazad u arapski region. Standardna ruta.
Ali onda je došao koronavirus. Prva pošiljka iz Latakije stigla je 12. aprila 2020. godine, ali pošto je rad luke prestao, nije mogla biti poslata dalje. Druga pošiljka je stigla u luku 15. aprila. Nedjeljama se ništa nije dešavalo, ali je onda špijun Kamore obavjestio policiju o prvom kontejneru. „Vjerovatno su saznali da je neko želeo prokrijumčariti drogu preko njihove teritorije“, kaže italijanski istražitelj.
Bio je to prvi džekpot.
Problem je, zaključuje Der Spiegel, što Assadov klan takvih džekpotova ima na stotine.
(TBT)
