KOLUMNA
Propali puč u Turskoj nas je podsjetio, kao
da nam je podsjetnik bio potreban, na nekada nezamislivu stabilnost koju je
Evropska unija donijela Evropi
Piše: Carl Bildt, thebosniatimes.ba
Ali, ako postbregzitovska EU želi da
preživi, biće potrebno da promjeni način razmišljanja o sebi.
To se, tužno je reći, za sada ne dešava.
Tako na primjer, odmah nakon izglasavanja Bregzita šest zemalja-osnivača
nekadašnje Evropske ekonomske zajednice (EEZ) – Belgija, Francuska, Njemačka,
Italija, Luksemburg i Holandija – okupile su se da razgovaraju o tome šta im je
činiti. Ne čudi što se preostala 21 država-članica EU osjetila uvrijeđeno zbog
toga što je izostavljena.
Ovaj incident ukazuje na veći izazov koji
EU mora da savlada ako želi da osigura svoju postbregzitovsku budućnost.
Jednostavno rečeno, ideju o EU moraju da prihvate svi Evropljani, a ne samo oni
koji su pozvani na ekskluzivne sastanke.
EEZ je osnovana 1957, a tadašnje zvanično
nadahnuće, kao što je i danas za EU, bilo je stvaranje Evrope Šarlemanja koja
je postojala prije više od hiljadu godina.
Od tada se evropski lideri okupljaju oko
drevnog prijestola Šarlemanja u Ahenu u njemačkoj državi Severna Rajna-Vestfalija
da bi držali vizionarske govore u kojima saopštavaju da je konačno došlo
vrijeme da se izgradi prava integrirana Evropa. Ahen se u mitu o osnivanju EU
za prave vjernike pretvorio u Meku.
Iako se slažem da je Šarlemanj intrigantna
historijska ličnost, ne smatram ga naročito inspirativnim. Bio je impresivan
ratnik, ali vjerovatno nepismen i imperija koju je stvorio se raspala ubrzo
nakon njegove smrti. Uspon Evrope i Zapada sigurno nije počeo sa Šarlemanjom.
Evropa koja me nadahnjuje nije Evropa starih
ratnika; to je Evropa mislilaca i trgovaca. Upravo su njihovi doprinosi tokom
vjekova pretvorili Evropu od globalne nedođije, kakva je postala nakon pada
Rima, u centar intelektualnog napretka i inovacije koji je stvorio Zapad i
promijenio kurs čovječanstva.
To je Evropa Kopernika i Erazma, Henrika
Moreplovca i Isaka Njutna i svih ostalih pionira koji su oslobodili ljudski um
od sujevjerja i predrasuda neposredne prošlosti. Njihova Evropa je bila široka
i bez granica, mnogo veća od Evrope Šarlemanja. Traktati Imanuela Kanta o tome
kako bi republike mogle da postignu “vječni mir” pisani su u
Kalinjingradu u današnjoj Rusiji. A veliki trgovački gradovi Gdanjsk, Sevilja i
Venecija su održavali veze koje premašuju granice današnje EU.
Evropski projekat se može obnoviti samo ako
se oni koji ga podržavaju distanciraju od ograničene vizije nadahnute
Šarlemanjom, prestanu da govore o “starim” i “novim”
članicama i pokažu i riječima i djelima da su otvoreni za ideje iz svih
dijelova Evrope. EU neće funkcionisati ako se sve države-članice ne smatraju
ravnopravnim kada je riječ o određivanju zajedničke budućnosti.
Kada je EU 2004. dodala deset novih članica
(uključujući osam bivših komunističkih zemalja), u polušali sam predložio da se
sjedište iz Brisela “stare EU” prebaci na geografski centralniju
lokaciju “nove EU”, kao što je Bratislava, prijestolnica Slovačke.
Ideja koja stoji iza ove ekscentrične misli trebalo je da simbolizuje
napuštanje konceptualnog modela za koji sam uvidio da osujećuje otvoreniju,
raznovrsniju i inkluzivniju Uniju.
Preseljenje iz Brisela se nije dogodilo kao
ni mentalna transformacija od stare ahenske paradigme. Nažalost, gotovo da nema
sumnje da su konklave koje drži ahensko bratstvo u okviru briselskog mehura
obezbedile dosta materijala za bezobzirne i bezobzirno nepoštene aktere
kampanje za Bregzit. Ako se ne premaši, ahenski mentalni sklop će i dalje
služiti sličnoj svrsi pobornika nacionalističkih kampanja u drugim
državama-članicama.
Naravno, tvrdnja da Brisel otima vlast od
država-članica EU predstavlja opasan mit. Realno, zbog postepenog propadanja
nacionalnih vlasti u svijetu, koji je sve više međusobno zavistan, postalo je
neophodno da države-članice putem sporazuma uspostavljaju zajednička rješenja
za zajedničke izazove.
Zajednička rješenja iziskuju inkluziju i
duh saradnje. Kada se lideri svih preostalih 27 država-članica EU okupe u
septembru u Bratislavi, oni treba da počnu da vraćaju Evropu njenim članicama,
a to znači svima njima. Postbregzitovska EU mora da bude Unija koja je mnogo
bliže povezana s političkim činjenicama svojih država-članica.
Iako se podiže nova zgrada za takva
okupljanja u Briselu, možda treba da se vratimo na to da imamo bar neke samite
EU u različitim delovima Evrope. Samit u Bratislavi bi mogao da bude početak
novih napora da se evropski poduhvat poveže s celom Evropom.
Era Ahena je gotova; dolazi doba
Bratislave. Potrebno nam je više Evrope, a manje Brisela. Ako usvojimo novi
model i njega se držimo, EU neće samo opstati; ona će i prosperirati.
/Autor je bivši premijer i šef diplomatije
Švedske/
(The Bosnia Times, project-syndicate.org)
